Roads to Oflag 64 - w drodze do Oflagu 64

Jeńcy Oflagu 64 na stacji kolejowej (od lewej):

starszy szeregowy Max Druckman, jeniec opisany jako Few, sierżant Charles Greenhill (żołnierz brytyjski), kapitan Newton Lantron , jeniec opisany jako Long, jeniec opisany jako McMurdo, kapitan Tony Lumpkin.

Komentarz do zdjęcia: chociaż zdjęcie to na stronie internetowej The Oflag 64 Association jest opisane „data i miejsce nieznane”, można by przypuszczać z pewnym prawdopodobieństwem, że zostało wykonane na stacji kolejowej w Szubinie; wszyscy zidentyfikowani jeńcy zostali wzięci do niewoli w lutym i marcu 1943 roku, z wyjątkiem Lantrona (wrzesień 1943), co wyklucza, że fotografia mogła być wykonana w dniach przyjazdu pierwszych dwóch transportów amerykańskich jeńców do Szubina; na liście imiennej wszystkich jeńców Oflagu 64 znajdują się trzy osoby o nazwisku Long, z czego dwóch, starszy szeregowy Vernon Long i podporucznik Gerald Long, byli w niewoli od lutego 1943 i również przebywali w Oflagu 64. Być może jednak zdjęcie zostało wykonane w Szubinie (wiele wskazuje na to, że zrobione było zimą) podczas np.: odbioru przez jeńców paczek żywnościowych z Czerwonego Krzyża na stacji kolejowej. Hipoteza dotycząca możliwej okoliczności wykonania tego zdjęcia podczas odbioru przez jeńców paczek na stacji kolejowej (w Szubinie) została uprawdopodobniona - Wilbur Sharpe, były jeniec Oflagu 64, zapytany o to zdjęcie w korespondencji mailowej wspomniał, że kapitan Tony Lumpkin był w obozie odpowiedzialny za dystrybucję wszystkich paczek, nie tylko tych z Czerwonego Krzyża.

* * *

Historia obozu jenieckiego Oflag 64 w Altburgund zaczyna się w czerwcu 1943 roku, choć Ci oficerowie i podoficerowie, którzy przyjechali tu jako pierwsi, dostali się do niewoli w okresie od listopada 1942 roku do marca 1943 roku w wyniku działań wojennych w Afryce. Zanim jeńcy amerykańscy kampanii północnoafrykańskiej w liczbie ok. 270 dotarli do Szubina, przebywali w innych obozach. Większość z nich trafiła najpierw do obozu P.G. 66 w Capui, który był obozem tranzytowym, lub w późniejszym okresie do obozu P.G. 21 w Chieti (P.G. - Prigione di Guerra - Prison of War - obóz jeniecki). Następnie większa grupa została przetransportowana do Stalagu VII A w Moosburgu i po kilku dniach do Oflagu IXA/Z w Rotemburgu nad Fuldą, zaś mniejsza grupa do Oflagu VII B w Eichstätt.

Grupa 39 oficerów z Eichstätt w dniu 4 czerwca 1943 roku została skierowana do Szubina. W czasie transportu kolejowego przez Poznań w nocy 5/6 czerwca zbiegło z pociągu 4 oficerów. W książce "Dzieje Szubina" wzmiankowano o tym zdarzeniu z komentarzem: "Z braku odpowiedniej dokumentacji trudno dzisiaj stwierdzić czy ucieczki te zakończyły się powodzeniem". Dziś, po ponad 70 latach, historia tej ucieczki ujrzała więcej światła dziennego, a poznamy ją wkrótce bezpośrednio od jednego z jej uczestników.

Pierwsza grupa 35 oficerów dotarła do obozu w Szubinie w dniu 6 czerwca 1943 roku, co potwierdza zapis z pamiętnika podpułkownika Johna Watersa:

• 2 czerwca - rozkaz przeniesienia,
• 3 czerwca - przeniesienie przełożono na jutro,
• 4 czerwca - przeniesienie rozpoczęto wagonem trzeciej klasy,
• 6 czerwca - przeniesienie do Alburgund zakończone,
  przypuszczam, że widoczne dodatkowe dopiski "4 out" oraz (wyżej) "66 out" mogły oznaczać liczbę jeńców amerykańskich, którzy zbiegli z transportu kolejowego w Poznaniu oraz (wyżej) tych (prawdopodobnie podoficerów), którzy zostali w Eichstätt)

Grupa z Rotemburga w dniu 26 maja została poinformowana, że zostaną przeniesieni do docelowego obozu przeznaczonego wyłącznie dla Amerykanów. 28 maja doprecyzowano, że obóz znajduje się na Śląsku. Faktycznie wg dokumentacji niemieckiej w okresie od marca do maja 1943 nowopowołany Oflag 64 znajdował się w Wahlstatt (Legnickie Pole, wieś na południe od Legnicy, Dolny Śląsk). W dniu 3 czerwca przydzielono im czystą odzież, a 6 czerwca wydano rozkaz przygotowania się do transportu. W dniu 7 czerwca byli już drodze przez Berlin i Bydgoszcz do nowego miejsca, by po dwóch dniach, w dniu 9 czerwca 1943 roku, dotrzeć do Szubina.

Jak wynika z zapisków tychże jeńców, zmierzali oni do Oflagu XXI B. W dzienniku wojennym jednego z jeńców,  podporucznika Johna Glendinninga, znajduje się zapis z datą 9 czerwca: "Oflag 21 B". We wspomnieniach porucznika Otisa Bradforda jest zapis: "Pierwotna nazwa XXI B została zmieniona na Oflag 64 krótko po naszym przybyciu (...). Zastaliśmy tam 35 oficerów, którzy przybyli 3 dni przed nami z Eichstätt", a dziennik podpułkownika Johna Watersa opatrzony jest jeszcze pieczęcią Oflagu XXI B.

Wszystkie wpisy dokumentujące historię jeńców Oflagu 64 przed ich przybyciem do Szubina opatrzone zostaną etykietą: "Roads to Oflag 64".


Źródła:

• Clarence R. Meltesen, Roads to Liberation from Oflag 64, Wyd. Clarence R Meltesen, 3rd edition, 2004, ISBN 0-9627005-3-3 (podziękowania dla rodziny Meltesen za egzemplarz książki).
• Dzieje Szubina, praca zbiorowa pod redakcją Mariana Biskupa, Wyd. Warszawa-Poznań, 1974.
• Moosburg Online, POW Camps: List: http://www.moosburg.org/info/stalag/laglist.html.
• Transkrypcja dziennika wojennego podporucznika Johna H Glendinninga zamieszczona w Sketches of lives of Kriegies in Oflag 64" - wspomnieniach jeńców Oflagu 64 skompletowanych na dorocznym spotkaniu w Newport, Rhode Island, 1997 (podziękowania za udostępnienie dla Cynthii Burgess ).
• Wspomnienia porucznika Otisa Bradforda: "The Way It Was" dostępne na stronie internetowej The Oflag 64 Association. 
• Skan dziennika wojennego podpułkownika John Waters (podziękowania za udostępnienie dla Jamesa Sudmeiera).

©Mariusz Winiecki