Na cmentarzu w Szubinie, na jego wschodnim krańcu, znajduje się kwatera żołnierzy Wojska Polskiego. Obecnie jest tam 5 mogił, ale w czasie II wojny światowej mogił żołnierzy było w tym miejscu więcej. Właśnie w tej części cmentarza chowano jeńców wojennych zmarłych lub zamordowanych w obozie jenieckim w Szubinie. Zwłaszcza w początkowym okresie wojny (Stalag XXIB), jak twierdzą naoczni świadkowie, straż obozowa traktowała jeńców bardzo brutalnie. Wielu z nich zostało bezpośrednio zamordowanych lub też zmarło na skutek tortur zadanych w obozie. Jeńcy umierali także z wyniku niedożywienia i związanych z tym chorób, w obozowym szpitalu brakowało bowiem leków.
Na szubińskim cmentarzu spoczywają następujący polscy żołnierze i jeńcy wojenni:
- ppor. Józef Suplicki, żołnierz kampanii wrześniowej, urodzony 10. marca 1914
r.
1. września 1939 r. został ciężko ranny podczas patrolu w rejonie Osieka nad Notecią. W złym stanie został przewieziony do szpitala w Szubinie, gdzie zmarł tego samego dnia po przeprowadzonej tam operacji. Pochowano go 3. września w krypcie pod podłogą kościoła p.w. św. Małgorzaty. - ppor. Wincenty Górski, żołnierz kampanii wrześniowej, urodzony 2. września 1899 r.
Poległ 20. września 1939 r. podczas walk w Szubinie. - Piotr
Błachota, żołnierz kampanii wrześniowej, jeniec wojenny, urodzenie nieznane.
Zmarł 21. marca 1940 r. na skutek zadanych mu tortur. - Jan Romańczuk, żołnierz kampanii wrześniowej, jeniec wojenny, urodzenie nieznane.
Zmarł 30. czerwca 1945 r. podczas pełnienia służby wojskowej. - nieznany żołnierz kampanii wrześniowej, jeniec wojenny.
- Jan Kowalski, żołnierz kampanii wrześniowej, jeniec wojenny, urodzony 6.
lutego 1914 r.
Zmarł 30. kwietnia 1940 r. na skutek zadanych mu tortur.
Pamiątkowa tablica poświęcona ppor. Józefowi Suplickiemu, odsłonięta w 1982 r. Pierwotnie umieszczona była na kościele p.w. św. Małgorzaty, od 2002 r. po renowacji kościoła przeniesiona została na pomnik i mogiłę zbiorową ofiar zbrodni hitlerowskich dokonanych w latach 1939-1945.
Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego, 1.11.2015 r.
Nowe nagrobki od września 2016 r.
Wg książki Jacka Wilczura "Anglosasi nie jesteście Aryjczykami", jedynie niewielką ilość nazwisk zmarłych i pomordowanych w Szubinie jeńców francuskich udało się zidentyfikować po wojnie: “Ziemia Szubińska stała się grobem dla jeńców francuskich stosunkowo wcześnie, bo już w 1940 r. Niemcy przeważnie kładli ciała do wspólnych mogił i starali się zniszczyć wszystko, co pomogłoby w przyszłości zidentyfikować zmarłych”. Między innymi w Szubinie śmierć ponieśli i zostali tu pochowani:
- kpt. Hector Delsalle, urodzony 24. listopada 1889 r. – zmarł 16.12.1940 r., atak serca.
- por. Marcel Guerlet, urodzony 15. grudnia 1896 r. – zmarł 1. 4. 1941 r., krwotok żołądka.
- major Jacques Blanc, urodzony 14. maja 1891 r. – zmarł 11.3.1942 r., ciężka choroba krwi.
Materiały Archiwum Państwowego w Bydgoszczy
W Szubinie umierali także żołnierze angielscy. Również trudno dokładnie ocenić ich liczbę. Były jeniec Stalagu XXI-B, szeregowy John Dale Chew, wspominał, że podczas jego krótkiego pobytu w Szubinie (12 czerwca 1940 r. – 4 stycznia 1941 r.) zmarło i zostało pochowanych na szubińskim cmentarzu 25 jeńców brytyjskich.
Materiały Archiwum Państwowego w Bydgoszczy
Jak wynika z podobnej urzędowej korespondencji spośród wszystkich pochowanych na szubińskim cmentarzu po wojnie zidentyfikowano jedynie 13 żołnierzy:
- Bertram Gilbert Hawkins, urodzony 13. lipca 1918 r. – zmarł 23. lipca 1940 r.;
- Edgar Watkin, urodzony 11. listopada1904 r. – zmarł 23. lipca 1940 r.;
- Edward Teodor Lane, urodzony 13. października 1917 r. – zmarł 2. sierpnia 1940 r.;
- Frank Leonard Cooper, urodzony 1. lipca 1919 r. – zmarł 5. sierpnia 1940 r.;
- Stanley Reginald Provett, urodzony 24 sierpnia 1919 r. – zmarł 29. sierpnia 1940 r.;
- Horace Randall, urodzony 18. października 1918 r. – zmarł 3. września 1940 r.;
- Fransois Perron, urodzony 14. września 1899 r. – zmarł 23. września 1940 r.;
- Michael Joseph Mullarkey, urodzony 13. lutego 1916 r. – zmarł 11. października 1940 r.;
- Peter Duncan, urodzony 5.października 1920 r. – zmarł 17. października 1940 r.;
- Rupert John Geary, urodzony 31. sierpnia 1916 r. – zmarł 3.marca 1941 r.;
- Alvin Nettleton, urodzony 19. czerwca 1919 r. – zmarł 7. listopada 1941 r.;
- Robert Howard Edwards, urodzony 22. października 1909 r. – zmarł 26. września 1942 r.
Rozstrzelany podczas próby ucieczki przez druty kolczasty. - Peter Anthony Lovegrove, urodzony 3. sierpnia 1920 r. – zmarł 12. listopada 1942 r.
Zginął w wyniku upadku z dachu budynku obozowego szpitala.
Cmentarz Wojenny Wspólnoty Brytyjskiej w Poznaniu.
Nagrobki brytyjskich jeńców wojennych zmarłych w Szubinie i pochowanych pierwotnie na cmentarzu szubińskim, a następnie po wojnie przeniesionych do Poznania.
Wśród mogił na Cmentarzu Wojennym Wspólnoty Brytyjskiej, są również groby niektórych lotników, uczestników 'Wielkiej ucieczki' ze Stalagu Luft w Żaganiu, rozstrzelanych przez Gestapo na rozkaz Hitlera w marcu 1944 r. Trzech spośród nich:
- Squadron Leader Roger Joyce Bushell,
- Squadron Leader Ian Kingston Pembroke Cross,
- Flying Officer Stanisław Zygmunt "Danny" Król,
Nagrobki trzech jeńców uczestników "Wielkiej ucieczki", którzy byli także więźniami w Szubinie.
Jedyny spośród więźniów Oflagu 64 w Szubinie, który poniósł śmierć w obozie, to kapitan Richard Hurley Torrence Jr., urodzony 6. lipca 1918 r. Zmarł na atak serca w dniu 10. stycznia 1944 r. Pogrzeb odbył się na szubińskim cmentarzu.
Źródła:
© Mariusz Winiecki
Pogrzeb kapitana Torrence'a na cmentarzu w Szubinie, fotografia z książki "Home Was Never Like This".
Po wojnie ekshumowany spoczął na cmentarzu Waco Memorial Park, Waco, McLennan County, Texas, USA.
Źródła:
- Materiały Muzeum Ziemi Szubińskiej, http://www.muzeum.szubin.net/
- Wilczur Jacek, Anglosasi nie jesteście Aryjczykami, Książka i Wiedza, 1964.
- Wojskowy Cmentarz Francuski: http://www.cmentarze-gdanskie.pl
- Materiały z Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, www.bydgoszcz.ap.gov.pl/
- Doyle. R. Yardley, Home Was Never Like This, Yardley Enterprises, 2002.
© Mariusz Winiecki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz